Matthijs Winnubst, kunstschilder en tai-chi instructeur in Den Haag | 2013 | februari

Dag 13

Vandaag gewerkt aan het aanpassen van de compositie. De stad is nog niet eens gebouwd, of ik heb de eerste huizenblokken alweer gesloopt. En vervangen door nieuwe. Reden is dat het ritme van de vierkante gebouwen vooraan niet goed doorliep in de rijen portiekwoningen achteraan (zoals ik ze voor me zie hier in Den Haag).

klik voor vergroting

Kun je een schilderij vooraf 100% uitdenken?

Had ik niet twee dagen geleden, toen ik de daken van de portiekwoningen schilderde, kunnen zien dat ze op een ‘verkeerde’ plek stonden? Ja en nee.
Ja, omdat het gewoon duidelijk is – de gebouwen vooraan staan er toch al? Alleen maar lijnen doortrekken. Duh.
En nee, omdat het soms niet te doen is om alle factoren vooraf te overzien of overal aan te denken. Het gaat niet alleen om de compositie, maar ook om kleur, toon, stijl, perspectief, mate van detaillering, techniek, enzovoorts. Dan werkt het voor mij beter om gewoon maar te beginnen en (indien nodig) tussentijds bij te sturen.

Omdat ik me in dit geval concentreerde op de perspectieflijnen en op de kleur van de onderschildering, heb ik de positie van de portiekwoningen klakkeloos overgenomen van een paar onduidelijke schetslijnen. Pas gisteren, toen er lijn in het geheel kwam na het afbeelden van de muren, realiseerde ik me dat het ritme van de gebouwen een essentieel aspect is van dit schilderij. Aanpassen dus.

Het gaat om de weg…

Maar mijn blogboodschap van vandaag is vooral deze: soms komen bepaalde inzichten over een doek pas gaandeweg het schilderproces. Terwijl het schilderij zich ontvouwt, gaat het zélf duidelijk maken wat zijn eigen essentie is. Dan kan ik beter alle plannetjes in de vuilnisbak gooien en me overgeven aan de bedoeling die aan de oppervlakte komt. Het schilderij schildert vervolgens zichzelf. Het vertelt je waar het heen wil, wat er nodig is. Als kunstenaar voldoe ik gewillig, nederig en vol overgave aan de taak om het af te ronden.

Zoals ik dagelijks aan mijn Tai Chi-leerlingen meegeef: het gaat om de weg, niet om het doel. Geef je over aan het proces, open voor de ervaring en kennis die je onderweg kunt opdoen, wees bereid tot verandering.

Nelleke

Nog even iets luchtigs om mee af te sluiten: iemand Kunst & Kitsch gezien vanavond? Er kwam een schilderij van een Dordrechtse schilder voorbij: Anthonie Piet Schotel. Hieronder een werk van hem, dat ik net heb gegoogled. Goed contrast, heldere stijl, mooie lichtwerking.

Dag 11

Vanochtend verder geschilderd. De stad is uitgebreid met de wijken in de verte, althans met de onderschildering van de daken. De daken bepalen nu waar de rest (lees: muren en straten) van de stad gaat komen.

Hoe hoog sta je?

Vandaag heb ik ook de balkons in onderschildering aangebracht. Omdat deze op de voorgrond liggen, geven ze aan waar je je als toeschouwer blijkbaar bevindt, namelijk op het balkon van een flat met betonnen balkonmuren.

De hoogte waarop de torenflats de horizon snijden, is per definitie gelijk aan de hoogte waarop je zelf staat. Voor dit schilderij heb ik dus gekozen voor een uitgesproken perspectief, niet alleen door de extreme ligging van de verdwijnpunten (zie dag 10), maar ook doordat je als kijker op zo’n 20 verdiepingen hoogte staat. Vanwege het hoge standpunt heb je onbelemmerd zicht richting duinen en zee.

De stad is uitgebreid en de balkons zijn toegevoegd, klik voor vergroting

Nog meer ongewoon perspectief

Afgelopen zaterdag was ik in het Gemeentemuseum (Den Haag), waar momenteel een mooie expositie over Gustave Caillebotte wordt getoond.

Over wie? Gustave Caillebotte. Relatief onbekende impressionistische schilder, naast kunstenaar ook geldschieter van Monet en de hele impressionistische vriendenclub. Denk maar 1860-1890.

Deze Caillebotte staat erom bekend dat hij vernieuwende perspectieven koos, vreemde invalshoeken, en daarmee zijn schilderijen spannend maakte. Als liefhebber van zulke perspectieven en grote contrasten heb ik mijn hart opgehaald aan zijn schilderijen. Hieronder als voorbeeld één van zijn schilderijen.

Dag 9

Vandaag verder gewerkt aan de kleurstelling. En ik ben begonnen met een eerste aanzet voor de onderschildering.

Schetsdoek, klik voor vergroting Op het schetsdoek gezocht naar de combinaties van onderschildering en bovenlagen die ik voor ogen heb. Voor de onderheersende kleurstelling op een doek wordt de term coloriet gebruikt.

Hoewel het mijn wens is om een overheersend blauwgrijs coloriet te creëren, hebben de bruintonen vooralsnog de overhand genomen. Morgen dus weer verder puzzelen, maar niet nalaten om mee te gaan met de mooie dingen die tijdens het proces als vanzelf ontstaan. (Ja, ik weet het, ik kies toch zelf de verf uit die ik erop smeer…? Maar eenmaal bezig, laat mijn rechterhersenhelft me andere dingen doen dan mijn linkerhelft in gedachten had. Gelukkig maar voor de creativiteit.)

Start onderschildering, klik voor vergrotingOp het grote doek ben ik begonnen aan de onderschildering. Dit is de laag, waarin het schilderij al zijn eindvorm begint te vertonen. Compositie, licht en donker, coloriet wil ik daarin in hoofdlijnen aanbrengen. De definitieve toonzetting ga ik later bepalen met de toplaag (of toplagen), wanneer ik ook detaillering en hoge lichten aanbreng.

Omdat ze beeldbepalend zijn, ben ik begonnen met werken aan de torenflats – die beginnen al aardig uit de verf te komen. De juiste toon kan ik pas in de toplaag aanbrengen in samenhang met de rest van het schilderij, het gaat immers om het vinden van een juiste balans tussen beeldbepalende en ondersteunende elementen.

Het plein waarop de flats staan heb ik ook in onderschildering aangebracht, daaroverheen komen later nog lichtere tonen.

Dag 7

(Nog even over de titel: ik ben geen notarisopleiding gaan volgen. Er staat de óndertekening biemen, dus niet de ondertékening be-amen. Flauw.)

Beam me up

Vanochtend om 10 uur brak een spannend moment aan: gaat de beamer mijn ontwerp projecteren zoals ik wil?

En hoera, het lukte. Je kunt veel instellen met zo’n ding, en dat is nodig ook: niet alleen scherpte, maar ook afwijkingen in het beeld en zoom en helderheid en contrasten en andere eigenschappen zodat het uiteindelijk allemaal precies past.

Ontwerp

Als uitgangspunt heb ik het schilderij Twin Towers gekozen, dat ik in 2009 heb geschilderd. Waarom uitgegaan van een bestaand werk? Sowieso om weer in te komen, maar vooral ook omdat ik vanuit een bestaande compositie wil werken op een, voor mij nieuw, groot formaat. Zodat ik meer aandacht kan geven aan het schilderproces, aan kleurstelling, sfeer, verfgebruik.

Dus een foto van de Twin Towers geprojecteerd, en met potlood overgenomen tot ondertekening. Voor wie ervan houdt, al een kunstwerk op zich. Klik maar op het plaatje hieronder.
De ondertekening