Matthijs Winnubst

Dag 123

In de vorige blogpost heb ik uiteengezet waarom ik had gepland om het grote schilderij in een maand af te ronden.

Vandaag deel 1 van het antwoord op de vraag : hoe kon het gebeuren dat een maand is uitgedijd tot een jaar? En wat heb ik ervan geleerd?

Gouden bergen

Om te beginnen: mijn voornemen (de belofte aan mijn virtuele opdrachtgever van een schilderij in een maand) is verre van reëel gebleken, althans niet voor de stijl waarin ik dit werk wilde maken en niet voor de keuze die ik heb gemaakt wat betreft formaat en onderwerp. Als ik precies hetzelfde schilderij nu voor een tweede keer zou maken, zou ik puur aan benodigde tijd voor het schilderen zelf, dus het opzetten van de compositie, het aanbrengen van alle lagen en van de details, naar schatting al tegen de 3 maanden nodig hebben.

Daarom:

Les 1. Beloof niet wat je niet waar kunt maken. (Duh)

Beloof een opdrachtgever geen gouden bergen. Wees reëel in schatting van tijd, kosten, beschikbare energie. Bouw ruimte in voor onverwachte tegenslagen, want die treden altijd op. Stel dat een schilderij toch echt binnen een bepaalde periode af moet, kies dan een kleiner formaat, een eenvoudiger stijl en/of een bekend onderwerp.

Hier zie je de stand van zaken na 1 maand, toen ik het schilderij af zou hebben:
Schilderij na 1 maand na 1 maand
In die eerste maand was het eigenlijk vlot gegaan. Wat je hierboven ziet, is wel ongeveer wat schildertechnisch haalbaar was. Dus inderdaad: de ambitie was te groot geweest.

Maar: het schilderij vroeg niet alleen extra tijd vanwege het grotere te beschilderen oppervlak (meer verf, meer penseelstreken). Het grote formaat vereiste nog meer:

Groot is extra

Het was de eerste keer dat ik op zo’n groot doek werkte (2 x 1,7 m2). Dat gaf een extra dimensie die ik weliswaar vooraf onderkende, maar waar ik pas na zo’n twee maanden intensief werken – het was inmiddels al april – grip op kreeg. Om er vervolgens met enige weerstand mijn conclusies uit te durven trekken: het schilderij was aardig in opzet, eigenlijk vond ik het meeste er al goed opstaan, en van dichtbij zag het er goed uit. Maar van een afstand klopte het niet. Het was donker, zwart, somber. Het leek wel op een sciencefiction landschap. En dat was niet de bedoeling. De kleurstelling en toon werkten op een kleine schaal goed, maar bleken op grote schaal desastreus uit te pakken.
Schilderij na maand 2 na 2 maanden

Ik had in die eerste maanden zelfs al eens geschreven dat het schilderij in de eindfase was beland. Tja, dat was een beetje dom. Althans: ik dacht het echt op dat moment, ik realiseerde me niet hoeveel werk ik nog had te verrichten. De hoogste tijd dus voor:

Les 2. Neem bij groot werken extra veel afstand voor kleur en toon.

Eén van de basisregels bij het schilderen is dat je vaak afstand neemt om de compositie op orde te brengen – weersta je neiging om je in de detaillering te verliezen. Daarmee was ik al bekend, en dat heb ik dan ook gedaan bij het opzetten van de compositie. Maar wat nieuw voor me bleek, was dat je bij het werken op groot formaat ook daarna vaak en flink afstand moet nemen om de kleurstelling en toon eveneens op hoofdlijnen in orde brengen.

Net zoals de foto’s van het schilderij die ik hier op het web laat zien eigenlijk geen goed beeld geven van het werk. Omdat het 2 meter breed is en daarmee je blikveld volledig kan bepalen als je er dicht op staat. Zo werd ik juist (andersom) door de nabijheid van het doek bedrogen.

Schetsen, schetsen, schetsen

Om te voorkomen dat ik ging pielen, dat ik mezelf zou verliezen in kleine aanpassingen waar een grote ingreep noodzakelijk leek, heb ik in de loop van april (maand 3) afstand genomen tot het grote doek, om op schetsdoeken en -papieren aan de slag te gaan met de kleurstelling, de contrasten, de toon. Wat achteraf een goede beslissing is gebleken: middels zoeken, proberen, uitvinden, ontdekken kwam ik er binnen een tweetal weken achter wat het grote werk nodig had. Dat lag zover af van wat ik tot dusver had gedaan, dat ik een geheel nieuwe, lichtere, levende laag moest aanbrengen. Kijk nog maar eens terug naar dag 46 – wat een verschil ontstaat er door de nieuwe kleur op de daken:
Schilderij na maand 3 na 3 maanden

Vanwege de subtiliteit van deze nieuwe tinten en het zachte kleurverloop naar de diepte, heb ik bijna een gehele maand (mei, maand 4) moeten besteden aan het schilderen van één of meer nieuwe lagen over het gehele oppervlak. Met nog steeds in mijn achterhoofd dat het nu dan wel bijna klaar zou zijn. Niet dus. Maar een stuk frisser was het wel – ik bewoog de goede kant op…
Schilderij na maand 4 na 4 maanden

De laatste les van vandaag:

Les 3. Nooit meer ophouden met schetsen.

Wanneer je op groot formaat werkt, kost het veel tijd (en verf) om dingen op het doek uit te proberen voordat het duidelijk is of iets wel of niet werkt. Dus wat staat je te doen? Ga schetsen. Dingetjes klein uitzoeken. Kleurverhoudingen bepalen. Probeersels opzetten. Schetsen vooraf, schetsen tussentijds, schetsen na afloop. Schetsen thuis, schetsen op het werk. Schetsen tot in je kist. Nooit meer ophouden met schetsen.

Nog veel meer te leren

Hiermee was het schilderij zover klaar dat ik – vanaf maand 5 – details kon gaan uitwerken, zoals de bakken met vergeet-mij-nietjes aan de balkons. Daarmee zijn we nog lang niet aan de 12 maanden die het uiteindelijk heeft gekost. Hmw, ik vrees dat ik in mijn volgende post verder met de billen bloot moet.